Upoznavanje Republike Grčke – Opšte informacije
Poreklo imena
Na savremenom grčkom jeziku ova zemlja se zove Elada, odnosno Elas, a zvanično ime joj je Elenska Republika. Prema mitologiji praotac svih Grka bio je Elen. Po Homeru Eleni su bili svi Grci koji su živeli u kopnenom delu današnjeg Balkanskog poluostrva. Naziv Grčka potiče od latinskog naziva Grecija kojim su stari Rimljani nazivali područje gde žive Grci.
Geografski položaj
Grčka ili zvanično Helenska Republika nalazi se na krajnjem jugoistoku Evrope, na jugu Balkanskog poluostrva. Smeštena je na strateški veoma važnom raskršću između Evrope, Bliskog istoka i severne Afrike, između Egejskog mora na istoku, Jonskog mora na zapadu i Sredozemnog mora na jugu. Graniči se sa Albanijom na severozapadu, Republikom Makedonijom i Bugarskom na severu i Turskom na severoistoku. Sa površinom od nešto manje od 132.000 km² najveća je država na Balkanskom poluostrvu i na 97. mestu je u svetu. Pored kontinentalnog dela Grčka obuhvata i preko 1.400 ostrva od kojih su najveća i najznačajnija Krit, Evbeja, Lezbos, Rodos i Krf. Obala je jako razuđena i sa dužinom od 13.676 km Grčka je na 11. mestu u svetu. Reljef je uglavnom planinski, a najviši vrh je planina Olimp sa nadmorskom visinom od 2.917 m.
Reljef Grčke je pretežno planinski. Duž zapadnih obala pružaju se Pindske planine, na koje se nastavljaju planine na Peloponezu i Kritu. U severoistočnom delu su Rodopske planine. Nizija je malo i nastale su taloženjem rečnih nanosa. To su u dolini reke Pinios Tesalija, u dolini reke Vardar Solunska nizija i u dolini reke Marice Trakija. Tlo je na ovom prostoru nestabilno, zbog čega su česti zemljotresi.
Klima
Grčka ima mediteransku klimu, sa blagim, vlažnim zimama i toplim, suvim letima. Ova klima se javlja na svim primorskim lokacijama, uključujući Atinu, Kiklada, Dodekanezi, Krit, Peloponez i delove Stare Elade (Centralna Kontinentalna Grčka).
U planinskim oblastima severozapadne Grčke (delovi Epira, Centralna Grčka, Tesalija, Zapadna Makedonija), kao i u planinskim centralnim delovima Peloponeza – uključujući delove prefektura Ahaja, Arkadija i Lakonija – karakteristična je alpska klima sa obilnim snežnim padavinama. U unutrašnjosti severne Grčke, u centralnoj Makedoniji i Istočnoj Makedoniji i Trakiji karakteristična je umerena klima sa hladnim, vlažnim zimama i toplim, suvim letima. Snežne padavine se javljaju svake godine u planinama i severnim delovima, a kratke snežne padavine se retko javljaju u nižim južnim oblastima, kao što je Atina.
Stanovništvo
Sa oko 10 miliona Grka koji je nastanjuju, Grčka predstavlja najčistiju etničku državu na Balkanu. Grci čine oko 98% stanovništva a ostale etničke manjine su Turci, Romi i Bugari (jedine zvanično priznate nacionalne manjine) kao i Albanci i Makedonci, koji nisu priznati. Od samog početka, odnosno od vremena kada je Grčka prvi put nastanjena, pre nekih 7.000 godina pa do današnjih dana, njeni stanovnici su se trudili da dokažu da su ljudi posebnog kova. I danas se veliki broj Grka ponosi svojim poreklom i istorijom u kojoj su granice ove zemlje mnogo puta bile pomerane. Glavni grad Atina broji 3,7 miliona stanovnika, što je stavlja na drugo mesto na listi najvećih evropskih prestonica (jedino iza Londona). Trenutno se grad širi istočno, Atikom.
Religija
Stari Grci pridavali su veliki značaj religiji. Ona je duboko prožimala sve vidove njihovog javnog i privatnog života. Glavna odlika helenske religije bila je u tome što su bogovi bili predstavljani kao ljudi sa svim svojim manama i vrlinama. Danas više od 95 procenata Grčke populacije pripada grčkoj pravoslavnoj crkvi koja je ovde tradicionalno većinska. Skoro svi Grci poštuju pravila o braku i sahrani koje ova crkva propisuje. Civilni brakovi su uvedeni tek 1980. godine. Inače Grčka ima jednu od najnižih stopa razvoda brakova u Evropi. Grčka pravoslavna crkva zabranjuje kremaciju. Pet godina posle sahrane, telo se ekshumira i kosti se prvo ispiraju vinom, a potom se stavljaju u kosturnicu.
Glavni religijski praznici su Vaskrs i Uspenje Presvete Bogorodice.
Jezik
Grčki jezik se govori više od 3.000 godina što ga čini jednim od najstarijih u Evropi. Oko 12 miliona ljudi širom sveta govore grčkim jezikom. Hiljade engleskih reči potiču iz grčkog jezika.
Moderni grčki jezik je jezik većine populacije. Moderni grčki koristi isti alfabet koji su koristili i stanovnici u antičkim vremenima.
Posle modernog grčkog jezika najzastupljeniji su engleski i nemački, kao i jezici manjina-turski, albanski, bugarski i makedonski jezik.
Statistika i opšte činjenice
Gustina naseljenosti: 81 stanovnik po km2.
Gradsko stanovništvo: 63%.
Etničke grupe: grčka 98%.
Glavni jezici: grčki (službeni), engleski, francuski.
Religija: grčko-pravoslavna 98% (državna).
Klima: sredozemna sa zimskim padavinama, sem u unutrašnjosti i na planinama.
Glavni grad: Atina 3 mil.
Veći gradovi: Solun (720.000), Pirej (170.000), Patra (155.000).
Tip: parlamentarna republika.
Teritorijalna podela: 52 profakture.
Vojska: 5,1% BDP.
Aktivni sastav: 159.300.
Privreda
Industrija: tekstilna, hemijska, prehrambena, metalska, ind. vina i mlečnih proizvoda; turizam.
Glavni usevi: žitarice, kukuruz, pirinač, pamuk, duvan, masline, južno voće, povrće.
Rude i minerali: boksit (najviše u Evropi), lignit, nafta, mangan.
Ostali resursi i proizvodnja: rezerve sirove nafte : 41 mil. barela, mermer.
Obradiva površina: 23%.
Stočni fond: ovce 9,7 mil., koze 5,8 mil.
Ulov ribe: 149.000 mt.
Radna snaga: 4,21 mil. (28% u poljoprivredi, 28% u industriji, 48% u uslužnim delatnostima).
Nezaposlenost: 10%.
Izvoz: 5,9 mlrd. USD (hrana, stoka, gorivo, mazivo, sirovine).
Uvoz: 20,3 mlrd. USD (mašine, automobili i oprema, nafta, roba široke potrošnje, hemikalije, prehrambeni proizvodi).
Glavni ekonomski partneri: Nemačka, Italija, Francuska, SAD, Velika Britanija.
Finansije
Novčana jedinica: evro
Bruto nacionalni dohodak: 106,9 mlrd. USD.
Prihod po glavi stanovnika: 10.000 USD.
Inflacija: 8,6%.
Zdravstvo
Prosečni životni vek: 75 god. muškarci, 81 god. žene. Rođenih (na 1000 st.): 1. Umrlih (na 1000 st.): 9.
Prirodni priraštaj: 0,1%.
Broj bolničkih kreveta: 1 na 199 osoba.
Broj lekara: 1 na 303 osobe.
Smrtnost novorođenčadi (na 1000 živorođenih): 7.
Obrazovanje
Pismenost: 93%.
Članstvo u međunarodnim organizacijama
UN, EU, NATO, OECD.
Glavne luke: Pirej, Solun, Patra.
Drumski saobraćaj: 3 mil. putničkih i komercijalnih vozila.
Civilni vazdušni saobraćaj: 34 aerodroma sa redovnim linijama.
Sredstva komunikacije
TV prijemnici: 1 na 4,5 osoba.
Radio-aparati: 1 na 2,5 osoba.
Telefoni: 1 na 1,9 osoba.
Međunarodni pozivni broj: ++ 30.
Vremenska zona: zimi +2GMT, leti +3GMT.
Međunarodni aerodrom: Atina.
Prosečna temperatura: zimi 8°C, leti 27°C.
Državni praznik: 25. mart.
Ambasada Grčke u Srbiji:
Beograd, Perside Milenković 9, Senjak Tel. 011/647-284, fax: 651-072.
Ambasada Srbije u Grčkoj:
1) Ambassade de la RF de Yougoslavie 106, Vassilissis Sofias, Athenes
Tel. (99 301) 777 4344, 777 4355, 777 4430, Tx 221 776, Fax 779 6436.
